Wielki Brat patrzy

Autor: George Orwell
Tytuł: Rok 1984

Tłumaczenie: Tomasz Mirkowicz
Wydawnictwo: Muza
Recenzent: Łukasz





 

„Rok 1984” to wizja świata totalitarnego, w którym jednostka nie posiada żadnych praw i jest poddawana nieustannej kontroli. Każdy obywatel jest obserwowany 24 godziny na dobę, a wszechobecna Partia karze za każdą akcję niezgodną z jej ideologią – nawet, jeśli są to jedynie myśli przeciwko niej. Rząd jest w stanie manipulować historią, wymazując z niej osoby, które zeszły na niewłaściwą drogę. George Orwell w swojej powieści przedstawia straszną, pesymistyczną przyszłość.

Głównym bohaterem jest Winston Smith, przeciętny członek Partii. Pracuje w Ministerstwie Prawdy, gdzie w Departamencie Archiwów zajmuje się przepisywaniem przeróżnych tekstów historycznych tak, aby zgadzały się z aktualną ideologią Partii. Usuwa on „nieosoby” (czyli tych, którzy wystąpili przeciwko rządzącym) z wszelkich zdjęć, artykułów, zastępując je nowymi. Dzięki bliskości całej machiny zmieniającej historię, Winston zaczyna wątpić w nieomylność Wielkiego Brata (będącego uosobieniem ideologii panującej w Oceanii), zastanawia się nad jego monopolem naprawdę. Pojawiają się w nim przejawy indywidualności. Gdy odkrywa w swoim mieszkaniu miejsce, w którym nie jest się inwigilowanym przez wszechobecne teleekrany, zaczyna pisać pamiętnik, co grozi karą śmierci. W miarę upływu czasu bohater coraz bardziej zaczyna nienawidzić Wielkiego Brata i Partię. Poznaje Julię, w której się zakochuje, zostają oni kochankami. Kontaktują się z wysoko postawionym O’Brienem, którego podejrzewają o przynależność do Bractwa – tajnej organizacji oporu. Jak potoczą się ich losy?

Akcja książki dzieje się w Londynie, stolicy Lądowiska Pierwszego (dawnej Wielkiej Brytanii), części supermocarstwa Oceanii – obejmującego prócz niej obydwie Ameryki, płd. Afrykę i Australię. Społeczeństwo Oceanii jest podzielone na 3 klasy: członków Partii Wewnętrznej (2% populacji), szeregowych funkcjonariuszy partyjnych (13%) i proli (proletariuszy) – klasę robotniczą, stanowiącą „podludzi”. „Podludzie” to ci, którzy nie stwarzają zagrożenia, więc nie obejmuje ich inwigilacja (stanowią 85% ludności). Mieszkają oni w osobnych dzielnicach, w których nie ma teleekranów – urządzeń przesyłających obraz dwukierunkowo, dzięki którym Partia widzi, co się dzieje w każdym zakątku świata zamieszkanego przez jej członków. Władzę w państwie sprawują cztery ministerstwa:

• Ministerstwo Prawdy, które fałszuje historię na potrzeby Partii,
• Ministerstwo Obfitości, odpowiedzialne za gospodarkę (i utrzymywanie obywateli w głodzie),
• Ministerstwo Pokoju, zajmujące się działaniami wojennymi, 
• i Ministerstwo Miłości, gdzie „nawraca” się myślozbrodniarzy.

Czym jest myślozbrodnia? Słowo to pochodzi z nowomowy wprowadzonej w Oceanii, oznacza ono przestępstwo polegające na myślach przeciwko Partii i Wielkiemu Bratu – bardzo ogólne pojęcie, dzięki któremu Policja Myśli może uzasadnić każde aresztowanie.

Londyn Orwella jest przerażającym miejscem, w którym panuje klimat strachu, cierpienia i zdrady. Każdy donosi na kogo, może z poczucia obowiązku, może dumy. Ludzie zachowują się agresywnie i bezlitośnie, wydaje się, że miłość nie istnieje, a jedynym ukojeniem jest głos Wielkiego Brata.

Świat przedstawiony w „Roku 1984” jest pozornie absurdalny. Rządzący oczekują nie tylko posłuszeństwa, wymagają niezachwianej wiary w głoszone dogmaty – i są w stanie wymusić te idee na społeczeństwie, które nie zdaje sobie z tego sprawy. Kara nie służy ograniczeniu wolności, zadaniu cierpienia, lecz wypraniu mózgu i wyprodukowaniu kolejnego posłusznego obywatela, przedstawianego jako ideał człowieka. Nie odczuwa on żadnych emocji, nie potrzebuje ich, gdyż żyje tylko dla Partii. Czy brzmi to bezsensownie? Zapewne, jednak wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy z poziomu podsłuchu w dzisiejszym świecie i uważa taką rzeczywistość za niemożliwą. Jednak w obliczu ostatnich wydarzeń związanych z amerykańską NSA, każdy po przeczytaniu tego arcydzieła powinien się zastanowić nad tematami poruszonymi w utworze.

Wojna to Pokój

Wolność to Niewola

Ignorancja to Siła

Copyright © 2013 Łukasz